Μπρεχτ, Μπέρτολτ

(Bertholt Brecht, Άουγκσμπουργκ 1898 – Βερολίνο 1956). Γερμανός θεατρικός συγγραφέας. Σπούδασε ιατρική και στην αρχή ήταν ένας ρομαντικός τύπος με έντονες αναρχικές τάσεις. Στο πρώτο του δράμα (Βάαλ), γραμμένο το 1918, συγκεντρώνει σ’ έναν υποδειγματικό ήρωα τη θέληση να κατέβει στο βάθος όλων των αβύσσων της ύπαρξης μέσω της διαστροφής και της ακολασίας. Το 1919 ο Μ. συνάντησε τον Λιον Φόιχτβανγκερ, ο οποίος τον έπεισε να προσχώρησει στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Μεταξύ 1918 και 1920 έγραψε τα Τύμπανα μέσα στη νύχτα, χορικό δράμα εμπνευσμένο από την επανάσταση των Σπαρτακιστών, που παίχτηκε το 1922. Τον ίδιο χρόνο προσλήφθηκε ως «δραματουργός» (εισηγητής του δραματολογίου) στο Kammerspiele του Μονάχου, όπου σκηνοθέτησε (1923-24) σε διασκευή του, τον Εδουάρδο Β’ του Μάρλοου και μετά εργάστηκε στο Deutsches Theater του Βερολίνου. Το 1924-26 έγραψε το Ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος, πρώτη δοκιμή εκείνου που θα αποκληθεί αργότερα «επικό θέατρο», δηλαδή μια δραματουργία αποδεσμευμένη από την ψυχολογική ανάλυση, η οποία θέλει να αφήσει ελεύθερη την ηθική κρίση του θεατή μακριά από κάθε παραπλάνηση αισθημάτων. Το 1927 άρχισε η συνεργασία του Μ. με τον σκηνοθέτη Πισκάτορ, για ένα έργο παρμένο από το μυθιστόρημα του Χάσεκ Ο καλός στρατιώτης Σβέικ (1920), σατιρικό κατηγορητήριο εναντίον του μιλιταρισμού και του πολέμου. Ο σατιρικός τόνος γίνεται ολοένα και εντονότερος για να φτάσει σε εκκεντρική αγριότητα στην Όπερα της δεκάρας (1928), που παρουσιάστηκε με μουσική του Κουρτ Βάιλ, για τον οποίο ο Μ. γράφει επίσης τα λιμπρέτα Μαχάγκονι - που αργότερα αναπτύσσει με τον νέο τίτλο: Ακμή και πτώση της πόλης Μαχάγκονι -και Λίντμπεργκ, όπερες όπου επίκαιρα θέματα συνδυάζονται με μια μουσική στην οποία κυριαρχεί η τζαζ. Το 1930 γράφει τη σειρά των διδακτικών δραμάτων (Lehrstόcke), δηλαδή σκηνικές σχηματοποιήσεις της μαρξιστικής ιδεολογίας. Το 1930-31 διασκεύασε για τη σκηνή τη Μάνα του Γκόρκι, εξύμνηση των δυνάμεων και των αγώνων που οδήγησαν στη σοβιετική Επανάσταση. Ένα άλλο διδακτικό δράμα, Η εξαίρεση και ο Κανόνας παρουσιάστηκε το 1930 αλλά η αστυνομία διέκοψε τις παραστάσεις του. Όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, o Μ. πήρε το δρόμο της εξορίας. Πήγε διαδοχικά στην Ελβετία, στη Γαλλία, στη Δανία, στη Σουηδία και στη Ρωσία. Το 1936-39 ξαναδούλεψε σε διάφορα δοκίμια τις θεωρίες του για το επικό θέατρο και τον τρόπο της ερμηνείας του. Το 1941 πήγε στο Χόλιγουντ, όπου εργάστηκε, κατά διαλείμματα, ως σεναριογράφος, ενώ και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού παίζονταν διάφορα έργα του: Μάνα Κουράγιο (1941), Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν (1943), Τρόμος και αθλιότητα του τρίτου Ράιχ (1945), Η ζωή του Γαλιλαίου (1947), το οποίο ερμήνευσε ο Τσαρλς Λότον (1947). Το 1948 ο Μ. γύρισε στη Γερμανία και εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο, όπου έγραψε το Μικρό Όργανο, που είναι το κύριο θεωρητικό κείμενό του. Από το 1949 διηύθυνε το Berliner Ensemble, μόνιμο θέατρο, όπου εφάρμοσε στην πράξη τις αισθητικές και πολιτικές αρχές του. Σ’ αυτό είχε η δυνατότητα να παρουσιάσει σειρά άλλων έργων του, τα περισσότερα από τα οποία είχε γράψει κατά την παραμονή του στην Αμερική: Η άνοδος του Aρτούρο Ούι, αλληγορική βιογραφία του Χίτλερ· Ο κ. Πουντίλα και ο υπηρέτης του Μάτι, κωμική παρουσίαση των ταξικών συγκρούσεων· Ο Σβέικ στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου επαναλαμβάνεται ο ήρωας του Χάσεκ στις συνθήκες της εκστρατείας στη Ρωσία· Ο κύκλος με την κιμωλία, όπου ο παλιός κινέζικος θρύλος, που τον είχε ήδη χρησιμοποιήσει ο Κλάμπουντ, εκφράζει τη διαλεκτική αντίληψη της ηθικής. Η επίδραση του Μ. στο σύγχρονο θέατρο είναι τεράστια και εκτείνεται σε όλες τις χώρες· άνοιξε, περισσότερο από κάθε άλλον, έναν νέο δρόμο για το θέατρο, πέρα από κάθε ρομαντισμό και από κάθε νατουραλισμό. Ανεξάρτητα από την αισθητική και κοινωνική ιδεολογία και από την επίδρασή του σε σκηνοθέτες και ηθοποιούς, το καλύτερο έργο του Μ. παραμένει το έργο ενός ποιητή, με τη δημιουργία μερικών γιγαντιαίων μορφών, όπως η Μάνα Κουράγιο και ο Γαλιλαίος, και μερικών υποδειγματικών καταστάσεων, που γίνονται ένα είδος θρύλων ή μύθων της σύγχρονης συνείδησης, όπως εκείνες των αριστουργημάτων του Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν και Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία. Συναφής με τη μέθοδο που κυριαρχεί στη δραστηριότητά του ως θεατρικού συγγραφέα είναι η ποιητική δημιουργία του Μ. Περιλαμβάνει σειρά από συλλογές που έγραψε σε διάφορες περιόδους της ζωής του, και αποτελεί, στο πανόραμα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ποίησης, υψηλό παράδειγμα μιας αυστηρά αντι-ρομαντικής εκφραστικής αναζήτησης. Αξιομνημόνευτα είναι επίσης τα αφηγηματικά έργα του: Το ρομάντζο της δεκάρας (1934), Οι δουλειές του κυρίου Ιούλιου Καίσαρα (1949) και προπάντων το Ιστορίες από το ημερολόγιο (1949), χαρακτηριστική έκφραση της ειρωνείας και της εμπειρικής ηθικολογίας του Μ. Σκηνή από την παράσταση του έργου «Κύκλος με την κιμωλία» του Γερμανού θεατρικού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία Καρόλου Koυv. Το θέατρο του Μπρεχτ, με τις απαιτήσεις του, αποτελεί πεδίο δοκιμασίας για τους σκηνοθέτες όλου του κόσμου? στη φωτογραφία, σκηνή από το θεατρικό έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Μάνα Κουράγιο», σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. Ο Γερμανός θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ.